Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi ve Afet İdaresi Uzmanı Doç. Dr. Bülent Özmen, geçen yıl dünyada ve Türkiye’de yaşanan sarsıntı hareketliliğine, sarsıntılardaki can kayıplarına ait bilgi verdi.
Türkiye ve yakın civarında meydana gelen sarsıntıların Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) tarafından işletilen bin 143 zelzele kayıt istasyonuyla gece ve gündüz 24 saat takip edilerek kayıt altına alındığını belirten Özmen, zelzelenin büyüklüğü, oluş vakti, yeri, derinliği, enlemi, boylamı üzere parametrelerin bu halde belirlendiğini söz etti.
Depremlerin vakit ve yerdeki değişim özelliklerinin istatistik prosedürlerle incelendiğini lisana getiren Özmen, bu datalardan yararlanılarak muhtemel zelzelelerin büyüklüklerinin, yaşanma olasılıklarının iddia edildiğini ve Türkiye’nin sarsıntı risk azaltma çalışmalarına katkı verilmeye çalışıldığını vurguladı.
“GEÇEN YIL 20 BİN 277 ZELZELE OLDU”
Geçen yıl Türkiye ve yakın civarında 20 bin 277 sarsıntı olduğunun görüldüğünü kaydeden Özmen, “Son 10 yıllık zelzele bilgilerine baktığımız vakit 2022 yılının zelzele aktivitesi en düşük yıl olduğu görülmektedir. Genel olarak ülkemizde 5 ve 5’ten büyük sarsıntılar hasara ve can kaybına neden olabilmektedir. 5 ve 5’ten büyük sarsıntı sayısı 15 olarak kayıtlara geçmiştir. Yani ülkemiz 2022 yılında yaklaşık olarak üç haftada bir, 5 ve daha büyük bir sarsıntıyla sarsılmıştır.” sözünü kullandı.
Doç. Dr. Özmen, AFAD verilerine nazaran, 2022 başından bugüne kadar geçen mühlet içinde 6’dan büyük tek zelzelenin 11 Ocak 2022’de saat 04.07’de 6,4 büyüklüğünde meydana gelen Kıbrıs açıklarındaki sarsıntı olduğunu söyledi.
Bülent Özmen, bu sarsıntıda 3 kişinin hayatını kaybettiğini, 1 kişinin yaralandığını, Türkiye’de ise rastgele bir can kaybı ve hasar meydana gelmediğini belirtti.
“EN ÇOK DÜZCE’DEKİ ZELZELEDE KAYIP VERDİK”
Türkiye’de geçen yıl en fazla can kaybı ve yaralanmanın, 23 Kasım 2022’de Düzce Gölyaka’daki 5,9 büyüklüğündeki zelzelede yaşandığını kaydeden Özmen, bu zelzelede 2 kişinin ömrünü yitirdiğini ve 93 kişinin yaralandığını kaydetti.
İkinci en fazla can kaybına ve yaralanmaya neden olan sarsıntının ise 4 Kasım 2022’deki 4,9 büyüklüğündeki Buca-İzmir zelzelesi olduğunu aktaran Bülent Özmen, 2 kişinin hayatını kaybettiğini ve 64 kişi yaralandığını anımsattı.
Özmen, şöyle devam etti:
“Diğer hasara neden olan zelzeleleri de hesaba kattığımızda 2022’de ülkemizde zelzele nedeniyle toplamda 4 kişinin hayatını yitirdiği ve 162 kişinin yaralandığı görülmüştür. Türkiye için son 122 yıllık sarsıntı istatistiğine baktığımızda ise ortalama her 6 yılda bir defa 7 ve daha büyük bir sarsıntı meydana geldiği görülmektedir.
Son 23 yıllık vakit içinde 17 Ağustos 1999 tarihinde 7,4 büyüklüğünde Marmara zelzelesi, 12 Kasım 1999 tarihinde 7,2 büyüklüğünde Kaynaşlı Düzce zelzelesi ve 23 Ekim 2011 tarihinde 7,2 büyüklüğünde Erciş-Van zelzelesi olmak üzere 3 kez 7’den büyük sarsıntı meydana geldiği görülmektedir.
Ortalama olarak her 6 yılda bir 7’den büyük bir sarsıntı meydana geldiği gerçeğine baktığımızda, Erciş-Van sarsıntısından bu yana 12 yıldır büyük bir sarsıntı meydana gelmediği ve 7 ve daha büyük sarsıntıların sayısının ortalamanın altında kaldığı görülmektedir. Bu bilgiler de bize yerkabuğunun gerilmeye devam ettiğini büyük bir zelzele olma mümkünlüğünün her geçen gün arttığını göstermektedir.”
GÜNCELLEME ÖNERİSİ
Özmen, sarsıntıya karşı alınabilecek tedbirlere ait tekliflerde bulunarak, 2004’te kıymetli bir Sarsıntı Şurası düzenlendiğini ama şuranın üzerinden 19 yıl üzere uzun bir mühlet geçtiğine işaret etti.
Bu vakit aralığında gerek Türkiye’de gerekse de dünyada zelzele bilimi açısından değerli gelişmeler olduğunu anımsatan Özmen, “Bu yeni gelişmeleri ve ülkemizde yapılan çalışmaları göz önüne alarak ülkemizin mevcut durumunun, meselelerin ve tahlil yollarının yine kıymetlendirilmesi ve zelzele risklerinin azaltılması konusunda yeni bir yol haritasının belirlenmesi gerekir.” dedi.
2012-2023 periyodunu kapsayan ve bu yıl içinde mühletini tamamlayacak olan Ulusal Zelzele Strateji ve Aksiyon Planı’nın Şura’dan elde edilen bilgilerle ve 2023-2030 yıllarını kapsayacak formda güncellenmesinin, Türkiye’nin sarsıntı risklerinin azaltılması çalışmalarına değerli katkılar sunacağını vurgulayan Özmen, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Deprem risklerini azaltmaya yönelik siyasetlerin süratli bir formda uygulamaya konulabilmesi maksadıyla gerekli mevzuat hazırlanarak merkezi idare bütçesinden ve türlü süreçlere konulacak vergilerden kaynak aktarılarak zelzele başta olmak üzere afet risklerini azaltmaya yönelik çalışmalara finansman dayanağı sağlayacak sürdürülebilir bir sarsıntı fonunun oluşturulması gerekli görülmektedir. Böylelikle 2021 yılı sonu prestijiyle 81 ilimiz için hazırlanan ve her ilin kendine has tehlikelerini önlemek yahut risklerini azaltmak için belirlenmiş olan gaye ve aksiyonlarının gerçekleştirilebilmesi için değerli bir finansal kaynak bulunmuş olur.” (AA)